اگر چه كل ميزان آب جهان ثابت است اما توزيع نامناسب آب در سطح جهان و ازهمه مهمتر فقدان آب سالم در بسياري از نقاط جهان نگراني هاي زيادي را پيش روي بشرقرار داده است . 
حدود 70 درصد از سطح زمين را آب فرا گرفته است ولي متاسفانه بحران آب در بسياري از كشورهاي جهان از جمله كشورهاي كمربند خشك زمين مثل ايران ، به عنوان يكي از دغدغه هاي اصل فراروي آينده ايي جوامع خواهد بود . نمايه هاي اين بحران امروزه به ويژه در شرايط خشكسالي به خوبي نمايان مي باشد . 
بطور كلي در نقاط مختلف كشور كاهش منابع آبي مناسب و نياز روز افزون بخش هاي مختلف به آب را مي توان از اثرات اين بحران دانست . 
اهميت خشكسالي : 
خشكي و خشكسالي با وجود شباهت هاي زيادي مترادف نيست . خشكي از ويژگي هاي بارز اقليمي نواحي خشك و نيمه خشك دلالت برشرايطي دارد كه ميانگين بارش يا آب قابل دسترس ،كم باشد درحالي كه خشكسالي در هر منطقه اي و با هرنوع آب وهوايي مي تواند روي دهد . 
خشكسالي ويژگي بازگشت و طبيعي اقليم است و به تقريب در تمامي رژيم هاي اقليمي رخ مي دهد اين پديده ،علاوه بر مناطق با بارندگي كم ، در مناطق مرطوب نيز اتفاق مي افتد بنابراين خشكسالي بر خلاف خشكي كه يك خصومت دايمي است و به مناطق با بارش كم محدود مي شود يك ناهنجاري موقت است . 
خشكسالي به دوره يي از زمان اطلاق مي شود كه عرضه ي رطوبت در آن زمان در سطح مشخص كم تر از حد انتظار شرايط معمول آب وهوايي باشد و به طور كلي خشكسالي را از نظر جوي ، هيدولوژي و كشاورزي مورد بحث قرار مي دهند وبعضي نيز اصطلاح خشكي از نظر جامعه شناسي را معرفي كرده اند كه در آن آب در مقابل استحصال كم تر ازحد مورد انتظار براي فعاليت هاي اقتصادي و اجتماعي مي باشد . بطور كلي خشكسالي از دو جزء تشكيل شده است : 
جزء آب وهوايي كه منجر به كاهش بارش و آب قابل استحصال مي شود و جزء تقاضا براي مصرف آب به طور معمول دربرخورد با پديده ي خشكسالي ، عمده فعاليت در جزء دوم ، يعني كاهش تقاضا براي مصرف متمركز مي شود .ك با اين حال اگر چه برنامه ريزي ها براي مواجه شدن با پديده ي خشكسالي مي تواند تا حد زيادي موثر باشد اما قبل از هر گونه برنامه ريزي بايد مشكل هاي اساسي كه مانع اجراي فعاليت مورد نظر مي شود را شناسايي كرد . 
بدون شك ، خشكسالي به عنوان يك پديده ي آب وهوايي ممكن است هراز چند گاهي رخ دهد . اما آيا در طول دوره هاي خشكسالي گذشته به دنبال برنامه ريزي مدوني بوده ايم 
سال گذشته به جهت ريزش ناكافي باران در ده ها شهر ايران ، همدان نيز دچار مشكلات زيادي گرديد كه هموطنان ما با جيره بندي آب روبه رو شدند و سد اكباتان ديگر جوابگوي آب مورد نيار مردم نبود . زيرا در شهر پر جمعيتي مثل همدان داشتن تنها يك سد مسلماً نمي تواند پاسخگوي نياز آب مردم باشد و به دليل كمبود بارندگي ،ميزان توليد نيروگاه هاي برق آبي كه حدود 10 درصد از برق توليدي كشور را تامين مي كنند به نصف كاهش يافته است . 
در پي كاهش بارندگي و بروز خشكسالي و خشك شدن قنات ها در مناطق خشك و افت شديد آبدهي چاه ها نماز باران در برخي شهرها ، اقامه شد . ايران در فاصله سالهاي 1377 تا1381 يك دوره خشكسالي را پشت سر گذاشته كه خسارات زيادي رابه خصوص در بخش كشاورزي به جا گذاشت وآب آشاميدني برخي شهرها ازجمله همدان سهميه بندي شد .دوره خشكسالي درايران معمولاً پنج تا هفت ساله است .براساس روند چهل ساله اخير سال گذشته نبايد خشكسالي پديد مي آمد درحالي كه در نيمي از چهل اخير شاهد خشكسالي بوده است . 
بحران آب درجهان : 
ايران تنها كشوري نسيت كه در سال هاي اخير با مساله ي بحران آب درگير است بلكه جهان در حال تجربه بحران آب است . بيش از يك ميليارد از مردم جهان به آب سالم آشاميدني و نيمي از مردم جهان به بهداشت مناسب دسترسي ندارند . بدون تغييرات اساسي ، بسياري از مناطق جهان آب كافي براي توليد غذا ورشد جمعيت علي رغم اعمال سياست هاي كنترل جمعيت ندارند . نابودي گونه هاي گياهي و جانوري حقايق ديگري هستند كه در بسياري از نقاط جهان اتفاق افتاده و مي توانند باعث تغيير روش زندگي نسل هاي آينده بشوند . بحران آب جهان ، يك بحران مديريتي است . در قلب آن اين سوال مطرح است : چگونه آب را مي توان با بهره وري بالاتر مورد استفاده قرار داد؟ كه جواب اين سوال را مي توان به صورت زير خلاصه كرد : 
- افزايش توليدات با مصرف آب كمتر 
- رقابت كمتر برسر آب 
-نياز كمتر به توسعه و ساخت سازه هاي زير بنايي 
- افزايش ايمني و امنيت توليدات غذايي 
- داشتن آب بيشتر براي كشاورزي ، صنعت و مصارف خانگي و محيط زيست بهتر 
در حال حاضر بحران آب نيازي به زنگ خطر ندارد . زنگ هاي خطر به صدا در آمده و مي توان اين بحران را مهار كرد 
استفاده از توسعه منابع آب را قابل تحمل ساخت . براي موفقيت در مهار اين بحران نياز به يك بررسي و تحقيق كامل براي مديريت سيستم هاي با پيچيدگي بالا داريم . اگر ما رفتارمان و همچنين روش مديريت استفاده ازآب را تغيير دهيم ،قادر به رسيدن به يك آينده مطلوب براي زمين و مردم آن خواهيم بود . 
بحران آب درايران : 
بدون شك نامگذاري قرن حاضر با عنوان «درآب» از سوي كارشناسان اقتصادي و بسياري به نعني توجه كردن به اين مايع حياتي پبيش از پيش است . آب از گذشته هاي بسيار دور همچنان داراي اهميت بسزايي بوده است . 
يكي از مهم ترين مواردي كه بسيار ي از سياست ها به آن توجه دارند بحث آب و به موازات آن «بحران آب » و تبعاتي است كه مي تواند دراثر نبودش براي مردم جامعه و حتي يك حوزه زيست محيطي دشواري هاي زيادي ايجاد كند . 
بايد دقت داشت كه نياز به آب مقوله اي نيت كه داراي محدوديت زماني و مكاني باشد و بتوان با مايعي ديگر درصددجايگزين كردن ، كمبود و خلاء آن برآمد . ضمن آنكه براساس آمر موجود جمعيت جهان ، جمعيت كشور و كلان شهرهاي ما همچنان درحال روند صعودي و افزايش است . از طرفي منابع آب در كشورهايي چون ايران ، محدود وبارندگي ها تقريباً يك سوم تا يك چهارم متوسط بارندگي ديگر نقاط جهان است . از سوي ديگر متاسفانه آلوده شدن آب ها ،چه سطحي و چه زير زميني درحال افزايش است . 
در دهه هاي اخير و به ويژه در سال پاياني قرن بيستم آب به عنوان موضوعي مهم كانون مباحثات و مذاكرات بين المللي قرار گرفته است .در سال هاي پيش مشكلات ، مسايل و كمبودهاي آب در مقياس محلي مطرح بود ، اما در شرايط فعلي و ازآن مهمتر در آينده اين مشكلات در مقياس هاي ملي ، منطقه اي و حتي جهان بروز خواهد كرد . 
در گذشته آب بود ، اما براي رسيدن به آن محدوديت تكنولوژي وجود داشت . اكنون ، اصولاٌ آب اضافي براي توسعه وجود ندارد ومقدار آب تجديد شونده كه هم اكنون كره زمين دريافت مي ند معادل همان آبي است كه هزارن سال پيش دريافت كرده و ثابت است. 
بايد توجه داشت مقدار سرانه مصرف آب به شدت درحال افزايش است . دليل اين امر به افزايش سطح رفاه و به تبع آن تنوع نيازهاي آبي مربوط مي شود . 
شيوه هاي مقابه با بحران كم آبي : 
براي مباره با كم آبي و مشكلات ناشي ازآن از روش هاي زير پيشنهاد مي شود :                                                                                                                                             
الف- اولويت هاي مصرف 
همزمان با كمبود بارندگي ، شرايط اقليمي و آب وهوايي كشور دچار تغيير و جابجايي شده است . مثلاً گرماي بعضي شهرهاي سردسير در اولين روزهاي سال جديد به 28 تا30 درجه رسيد . گرمايي كه معمولاً شهرها در تابستان شاهد آن بودند مثلا همدان هميشه شاهد برف هاي حجيم در كوه هاي خود بوده است درحالي كه در دوسال اخير در كوه هاي شهر همدان برف چنداني نيامده است . 
ب) جيره بندي : 
در پي كاهش بارندگي ، مسئولان وزارت نيرو از احتمال جيره بندي آب در برخي از استان هاي كشور در تابستان خبر دادند . به گزارش خبرگزاري اقتصاد ايران استان هايي چون : اراك ،يزد ، كرمان ،همدان و سيستان و بلوچستان درسال گذشته دچار كمبود آب وجيره بندي شدند .براي افزايش بارش باران و رفع بحران در سال گذشته بسياري از استان ها نماز استسقا (باران) يه جا آورند . 
اصلاح ساختارمصرف: 
براساس آمارهاي موجود در وزارت نيرو و ميانگين سي ساله ، بارندگي سالانه ايران 250 ميلي متر بوده است كه همين آمار نشان دهنده اين است كه بارش سالانه كشورمان نسبت به جهان خصوصاٌ كشورهاي اروپايي كه بيشتر از700تا800 ميلي متر درسال است بسار كمتر ازحد متوسط بارندگي است . در عين حال باروند صنعتي شدن كشورها ، به طور طبيعي پساب هاي صنعتي (شيميايي ) هم افزايش چمشگيري مي يابد فاضلاب ها به چاه هاي و سفره هاي زير زميني نشت مي كنند كه پيامد آن افزايش اپيدمي بيماري ها است . 
موارد زير نيز درحل بحران آب كارگشا مي باشد :                 
1- تدوين آيين نامه اجرايي چگونگي آب 
2- حفاظت و بازيافت در برنامه هاي بخش هاي مصرف 
3- آگاه سازي عمومي و مشاركت مردم دربرنامه ريزي و مديريت آب 
4- توجه به عرضه و تقاضا در كل چرخه آب 
5- توجه دقيق به مديريت جامع آب 
6- برآورد ارزش اقتصادي آب درهريك از حوزه هاي آبري 
7- توجه به برنامه هاي اجرايي مديريت خشكسالي 
8- استفاده از روش هاي نوين آبياري و كم آبياري (آبياري قطره اي) 
9- ارتقاء سطح فرهنگ مردم و جامعه دراستفاده ازآب 
10- به كارگيري تجربه هاي كشورهاي موفق در زمينه ي كشاورزي 
11-ساخت سدهاي جديد و اصلاح و احداث شبكه 
12- بررسي شكستگي هاي شبكه ها براي جلوگيري از اتلاف آب 
13- طرح هايي نظير حفر چاه ،انتقال آب از مناطق ديگر و آبرساني به وسيله تانكر 
14- كنترل ذخيره پشت سدها 
15- پمپاژ ها و حفر چاه هاي موقت ، استفاده از تانكرهاي آبرساني 
16- تغيير الگوي كشت توسط كشاورزان 
17- مبارزه با علف هاي هرز ، آبيباري درساعات خشك در روز (عصرها) ، استفاده از كودهاي مقاوم درخاك هاي خشك ، تنك كردن ميوه ها، بالا بردن مقاومت درختان ، شخم سطحي و ايزوله كردن چوب ها و حرس سبز ، 
18- به كارگيري انديشه علمي راهي جهت پيشگيري ازكم آبي 
پس مسئولين و دست اندركاران بحران آب نبايد نگرشي مقطعي و آني داشته باشند بلكه باير بر مبناي مقابله اضطراري و تدوين يك برنامه بلند مدت منظم و مداوم جهت آمادگي و پيشگيري از گسترش اين بحران جلوگيري كند و در اين راه نه تنها مسئولين بلكه همه دستگاههاي اجرايي و مردم از مجريان اجراي راهبردهاي مديرت كم آبي و كاهش اثرات خشكسالي مي باشند . 
در مواجهه با بحران آب بايد تهديدها به فرصت تبديل كنيم و اين مساله را امري انقلبي و ارزشي بدانيم كه نه تنها يك ارگان بلكه تمام مردم ايران موظف به حل اين مشكل هستند يرا در اين موفقيت با يك معادله ي دو مجهولي مواجهيم 
يك مجهول آن كمبود آب است كه در مقابل آن بايد راه حل علمي انديشيد و دوم اين است كه از اين تهديد بالقوه چگونه يك فرصت بسازيم .هنر ما عبور آرام و منطقي از چالش كم آبي است يعني باتدبير ، سخت كوشي و مديريت درست با كم ترين خسارت بايد ازآن عبور كرد و مشكل ها را شناخت پس مردم را آگاه نمود و فرهنگ صرفه جوي را جا انداخت . 
روابط عمومي ها نيز درحل بحران آب نقش به سزايي دارند زيرا درست صحبت كردن با مردن هنري براي روايط عموميب ها محسوب مي شود . آنان بايد با تعامل و همكاري خود با صدا و سيما و رسانه هاي جمعي به صورت منسجم و مطابق با رويكرد هاي وزارت نيرو درجهت اطلاع رساني به موقع و صحيح اقدامات لازم رابه عمل آورند . اين ارتباط فني ، زيبا ، با نشاط و استادانه باشد تمام توان خود را درحل اين امر مهم به كار گيرند . 
همه ي مردم به ايت مساله آگاه شوند كه بايد صرفه جوي در مصرف آب را از خودمان شروع كنيم و مشكل جامعه را مشكل خود و خانواده ي خود بدانيم و فرزندان خود را نيز از همان دوران كودكي با استفاده صحيح از طلاي آب آشنا سازيم .چرا كه آب تنها نعمتي است كه جايگزين ندارد ونبود آن حيات را از انسان ها و تمام موجودات جهان سلب 
مي كند. 
پيشنهادات: 
1-حمايت از تحقيقات انجام شده در زمينه خشكسالي 
2- احداث سدهاي زير زميني 
3- جدا كردن آب شرب از ساير مصارف شهري بي(كاري كه در تمام كشورهاي پيشرفته انجام شده است )
4- جلوگيري از تخريب و گسترش پوش گياهي 
5- ارتقاء سطح فرهنگ صرفه جويي در مصرف آب خصوصاً دربين زنان خانه دار 
6- آشنا كردن مردم با وسايل مربوط به خشكسالي و تشويق آنان به صرفه جوي ( به كمك رسانه ها ) 
7- نظارت مستمر بر منابع و مصارف 
8- كنترل رشد جمعيت 
9- استفاده از شبكه هاي مصرف آبياري يا بهينه كردن روش سنتي آبياري 
10- بهساري شبكه هاي آب شهري 
نتيجه گيري : 
ايران به عنوان يكي از كشورهاي واقع در كمربند خشك كره زمين با مشكل كم آبي مواجه مي باشد رشد فزاينده جمعيت و نياز به محصولات كشاورزي و دامي و محدوديت منابع آب و خاك به عنوان بستر اصلي توليدات كشاورزي مساله كم آبي رابه گونه يي بسيار جدي فرا روي كشور قرارداده است . در واقع خشكسالي نيز به عنوان يك پديده ط طبيعي همچون ساير پديده هاي طبيعي به مدد دانش ، آگاهي ،برنامه ريزي و مديريت صحيح قابل پيش لبني و كنترل مي باشد و خسارت هاي ناشي ازآن را مي توان به حداقل رساند. 
بحران آب و محدوديت منابع آب درحال حاضر براي بساري از كشورها و درآينده يي نزديك براي كليه كشورهاي جهان به صورت يك معضل جدي مي بايست مورد توجه قرار گيرد چرا كه اين محدوديت رشد و تعالي كشورها را مي تواند تحت الشعاع قرار دهد .ازاين رو مي بايست به دنبال مديريت آب براي دوره هاي خشكسالي 
بود ، نه مديريت آب در دوره هاي خشكسالي ؟ 
متاسفانه تاكنون در خشكسالي هاي گذشته به صورت مقطعي عمل كرده ايم .پرداخت خسارت به كشاورزان ،استفاده از راهكارهاي كوتاه مدت آبرساني و تلاش هاي ديگري ازاين دست به هيچ وه كافي نبوده و جاي برخورد جامع و همه جانبه همچنان خالي است . 
شدت و حجم خسارت ها و روند فزاينده ي آنها به گونه يي است كه ايجاب مي كند تدابير موثرتر و اساسي تري به خصوص جهت پيشگيري اين وقايع به عمل آورد . آمار و ارقامي كه هر ساله از طرف وزارت كشور اعلام مي شود خسارت هاي وارده به مزارع در باغ ها و تاسيسات شهري و روستايي ،خسارت هاي ناشي ازعدم پوش گياهي ، جنگلي و مراتع ،مسايل و مشكل هاي مربوط به فرسايش خاك و هدر رفتن اين سرمايه ي ، انهدام رويش گاه هاي طبيعي و منابع زيست محيطي كه اميد زيادي به احياي دوباره آن ها مي باشيم ،سهم بالاتري از آمار رابه خود اختصاص مي دهد ولي هميشه درحاشيه قرار گرفته اند.پس باييد قدر اين نعمت بزرگ الهي را بدانيم و درحفظ آن بكوشيم 

           

 

                                                        

گردآوری شده از : http://www.absarmayezendegi.blogfa.com/