• دریا 

دریای خزر، بزرگ ‌ترین دریاچه جهان و خلیج فارس و دریای عمان مهم‌ترین دریاهای ایران، محسوب مي شوند كه به ترتيب در شمال و جنوب كشور واقع شده اند و ارتباط دریایی ایران با ساير درياهاي آزاد از این دریاها صورت می‌گیرد.
تعداد دریاچه‌های ایران به دلیل وضعیت زمين شناسي اين كشور‌ به نسبت فراوان است. برخي از اين درياچه ها دايمی و بعضی از آنها در بیش‌تر روزهای سال خشک و بی‌آب هستند. از ميان مهم ترين درياچه هاي دايمي ايران مي توان علاوه بر درياي خزر به درياچه هاي ارومیه، بختگان، جازموریان، پریشان، مهارلو، زیریوار و هامون اشاره کرد.

 

• دریای عمان

پوشش گیاهی و درختی، گونه های جانوری، گونه پرندگان و آبزیان در حوزه و جزایر خلیج فارس و دریای عمان:
پوشش گیاهی و درختی: آویشن،‌ آلویه ورا، آناقالیس، آفتاب پرست کازرونی، آهو ماش لابری، اسفیوش، اشوراک، بابونه بوشهری، پنیرک، پینوباد، تخم شربتی، ترشک، ریش پهن چابهاری، زیره، چوچ، خارگرگ، خرماگز، سیال، سیلن سایه پسند، کاروادری، کهتر، کهور، گل کاغذی، مریم گل بزمانی، درخت اکالیپتوس، انار، انجیر، انگور، توج یا درخت مسواک، چریش، سمر، کرت، کنار، کهور، گز، نخل، نخل زینتی، سعد، سنبیل، خرما، لور یا انجیر معابد، لیموترش، نارگیل، موز درختچه مورد.

گونه جانوری: آهو، جبیر، خرگوش، روباه، شغال، قوچ و میش، کل و بز، گرگ، گورخر ایرانی، یوزپلنگ.

گونه پرندگان: آبچلیک، اردک وحشی، اگرت پا خاکستری، پرستوی دریایی، پلیکان، درنا، حواصیل ، سلیم، غاز، فلامینگو، کاکایی، گیلانشاه، لک لک.

آبزیان: ماهی های خوراکی و غیرخوراکی؛ اره ماهی، اسب ماهی، بمبک، پیش ماهی، دختر ناخدا، راشکور، حلوا سیاه، حلوا سفید، خابور، خاور، خبور، ساردین، سبور، سرخو، سفره ماهی، سنگسر، سیکین، شانک، شوریده، شیرماهی، قباد، قوازرد، طوطی، کارفه، گیش، گوازیوم، کفشک، هوور، میگو، هاشینه. پستانداران دریایی؛ دلفین، نهنگ، کوسه ماهی درنده، کوسه گربه ماهی، نهنگ کوسه یا کوسه کر، کوسه سر چکشی، کوسه ماهی شکاری، کوسه ماهی گورخری، گاو آبی. ماهی های زینتی؛ آنجل، آنتن دار، آرایشگر، امپراتور، پیکاسو، پیکاسوی مشکی، دلقک آبی، دم گاوی، ژله، جراحی دم زرد، چیتی، خروس دریا، سرخال سفید، سقز ماهی، شقایق، عروس ناخدا، عروس زرد، صندوق، کاردینال، گرین رز، گین، ملوان، نئون، هامور و بالاخره؛ لاک پشت عقابی، لاک پشت سر سبز، خرچنگ. 
 

• دریاچه ها

آب های ساکن در گودترین قسمت زمین که بر اثر فرسایش و یا عوامل داخلی زمین به وجود آمده اند و هیچ ارتباطی با دریاهای دیگر ندارند. بنابراین دریاچه ها در فرورفتگی ها و نواحی پست زمین و یا حتی در قله کوه ها و نیز در شرایط زمین شناسی گوناگون ممکن است، تشکیل شود. ترکیب آب دریاچه ها و میزان شوری آن ها به عوامل مختلفی چون: مسیر عبور جریان رودها و آب های زیرزمینی به دریاچه ها و بستر خود دریاچه، میزان تبخیر در منطقه، میزان آب های ورودی و خروجی و پوشش گیاهی منطقه دارد. دریاچه ها به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارتند از: دریاچه های یخچالی، دریاچه های آتشفشانی، دریاچه های تکنونیکی، دریاچه های کارستیکی. 
از مهمترین دریاچه ایران می توان به: دریاچه خزر، ارومیه، بختگان، انزلی، پریشان، تار و هویر، تشک، حرا، زریوار، سیران گل، شادگان، حوض سلطان، شط تمی، شور مست، قوری گل، گواتر، گهر، مهارلو، میانکاله، میقان، دریاچه نمک اشاره کرد.

• دریاچه ها

آب های ساکن در گودترین قسمت زمین که بر اثر فرسایش و یا عوامل داخلی زمین به وجود آمده اند و هیچ ارتباطی با دریاهای دیگر ندارند. بنابراین دریاچه ها در فرورفتگی ها و نواحی پست زمین و یا حتی در قله کوه ها و نیز در شرایط زمین شناسی گوناگون ممکن است، تشکیل شود. ترکیب آب دریاچه ها و میزان شوری آن ها به عوامل مختلفی چون: مسیر عبور جریان رودها و آب های زیرزمینی به دریاچه ها و بستر خود دریاچه، میزان تبخیر در منطقه، میزان آب های ورودی و خروجی و پوشش گیاهی منطقه دارد. دریاچه ها به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارتند از: دریاچه های یخچالی، دریاچه های آتشفشانی، دریاچه های تکنونیکی، دریاچه های کارستیکی. 
از مهمترین دریاچه ایران می توان به: دریاچه خزر، ارومیه، بختگان، انزلی، پریشان، تار و هویر، تشک، حرا، زریوار، سیران گل، شادگان، حوض سلطان، شط تمی، شور مست، قوری گل، گواتر، گهر، مهارلو، میانکاله، میقان، دریاچه نمک اشاره کرد.

• دریاچه هامون

دریاچه هامون، با اختصاص حدود ۳۸۲۰ کیلومتر مربع وسعت در شرق ایران، سومین دریاچه بزرگ ایران بعد از دریاچه خزر و ارومیه به شمار می رود که در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. سرچشمه اصلی این دریاچه، رودخانه هیرمند است که از کوه های هندوکش و ارتفاعات بابا یغما در غرب کابل جاری شده و پس از طی مسافتی وارد خاک ایران شده و پس از دریافت آب رودخانه های خاش رود، فراه، هاروت رود، شور رود، حسین آباد و نهبندان بالاخره در محل لورگ باغ به دریاچه هامون می پیوندد.
دریاچه هامون، نه تنها در گذشته یکی از بزرگ ترین و پرآب ترین دریاچه ی ایران، بلکه در نزد زرتشتیان محل مقدس به شمار می آمد، امروزه، پس از خشکسالی ها و تقسیم بندی های کشورها و نرسیدن آب به مرزهای ایران به مرور قسمت های وسیعی از آن خشک شده است. این دریاچه که بزرگ ترین پهنه آب شیرین سیستان محسوب می شود اکنون به چهار دریاچه مجزا؛ یعنی: دریاچه هامون صابری یا سیستان، دریاچه هامون پوزک ایران، دریاچه هامون هیرمند و دریاچه هامون افغانستان که قسمت کمی از آن در ایران واقع شده است تقسیم می شود.
پوشش گیاهی: اشک، اوبار سلام بوفی، بارهنگ آبی، بونی، تزگ، جگن دریایی، چمن شور ساحلی، سوجک یا لیواش، علف بوریا، قمیش، گز، لویی، نی، نی هندی،هزار نی. 
گونه جانوری: آهو، بز و کل، جبیر، خرگوش، شغال، قوچ و میش، کاراکال، کفتار، گزار، یوزپلنگ.
گونه پرندگان: باقرقره، باکلان، پلیکان، حواصیل هندی، درنا، روباه، سلیم کوچک، سنقر سفید، شاهین، عقاب، غاز، قو، فلامینگو، کاکایی ارمنی، کاکایی سرسیاه بزرگ، کاکایی پشت سیاه بزرگ، کاکایی صورتی، کورکوربال سیاه، گربه وحشی.
آبزیان: با توجه به بحران خشکسالی دریاچه هامون و کاهش ماهیان گرمابی و سردآبی در این دریاچه، اداره شیلات سیستان با هدف پرورش ماهی اقدام به تکثیر و پرورش ۵ گونه ماهی در این تالاب و تالاب های پیرامون کرده است که آن ها عبارتند از: کپور ماهی، ماهی آمور یا هامون ماهی، ماهی فیتوفاگ، ماهی بیگ هد، ماهی بومی شیزوتراکس.
 

• دریاچه اوان

دریاچه اوان با مساحتی حدود ۷۰ هزار متر مربع، یکی از دریاچه های بزرگ استان قزوین محسوب می شود که در دامنه کوه های الموت و در بین روستاهای اوان، ورین، زواردشت و زرآباد واقع شده است. این دریاچه که دارای آب شیرین است، بخشی از آب خود را از چشمه های کف دریاچه و بخش دیگری را از طریق بارش های فصلی تامین می کند و هیچ رود دایمی به این دریاچه راه ندارد. 
دریاچه اوان که بیشتر به شکل حفره ای است، در تابستان محل مناسبی برای ماهیگیری، شنا و قایق سواری و در زمستان قابلیت انجام ورزش های زمستانی مثل اسکی و اسکیت را دارد.

پوشش گیاهی و درختی: گیاهان شناور مثل چنگال آبی، خوشاب و نی بن، شیرین بیان، کنگر، گون، درخت بید، چنار، آلبالو، سیب، گیلاس، سنجد، فندق، گردو.
گونه جانوری: بز، پلنگ، خرچنگ، خرس قهوه ای، روباه، شغال، شنگ، قورباغه، کل، گراز، گربه وحشی، گرگ، لاک پشت.
گونه پرندگان: جغد سبز قبا، دارکوب، دال، دلیچه، شاهین، عقاب، غاز، فاخته، قو، مرغابی.
آبزیان: اردک ماهی، قزل آلای رنگین، ماهی کپور.
 

• دریاچه مارمیشو

دریاچه مارمیشو، از جمله زیستگاه های آبی، کوهستانی و جنگلی شمال غربی ایران است که در مرز ایران و ترکیه و در ۴۵ کیلومتری ارومیه واقع شده است. سرچشمه اصلی این دریاچه، آب های جاری از ذوب برف کوه های زاگرس است که سراسر این دریاچه را محصور کرده و نیز رودخانه نازلوچای است که از به هم پیوستن آب های جاری ترکیه و آب های جاری ایران به وجود آمده است که پس از طی مسافتی، بالاخره در تنگه سرسبزی باعث پیدایش دریاچه مارمیشو می شود. البته؛ زمین شناسان تاریخ پیدایش این دریاچه را به فعل و انفعالات درونی زمین، وقوع زلزله، ریزش کوه و مسدود شدن مسیر آب نسبت داده اند. درکل این عوامل باعث شده تا این مکان به یکی از زیباترین مکان های تفریحی و ماهیگیر تبدیل شود.
نام «دریاچه مارمیشو»، که از جنوب به قله های سی تاو، قایدوک و چال، از شمال به کوه بایدوست، از غرب به روستای مخروبه «دری» و از شرق به روستاهای بانی و پسان محدود می شود، برگرفته از نام رهبر مسیحیان ساکن منطقه، یعنی « بنیامین مارشیمون»، است که در سال ۱۲۹۶ هـ. ش، به دست «اسماعیل آقاسمکو» به قتل رسید.

پوشش گیاهی و درختی: آویشن، بومادران، پیاز کوهی، خارشتر، خشخاش، زنبق، شیرین بیان، کاسنی، کنگر، گزنه، لاله کوهی، درخت بلوط، بید، بنه، بادام، زالزالک، عناب، صنوبر، گز، گردو، گلابی.

گونه جانوری: بزکوهی، پلنگ، روباه، خرس، خرگوش، سمور، گراز، گرگ.
گونه پرندگان: بلدرچین، شاهین، عقاب، کبک.
آبزیان: ماهی قزل آلا، ماهی سفید.

• دریاچه شورابیل

دریاچه شورابیل با مساحت ۱۲۰ هکتار در ۲ کیلومتری جنوب اردبیل و در اواخر دوران سوم و اوایل دوران چهارم زمین شناسی شکل گرفته است. سرچشمه اصلی این دریاچه در گذشته از بارش های جوی و چشمه های آب شیرین و نیمه شور جنوب و داخل دریاچه تامین می شد و به همین دلیل آب آن شور بود و یکی از علت های نامگذاری این دریاچه به نام شورابیل همین موضوع بوده و گفته می شد که خاک سواحل شورابیل خاصیت درمانی داشت ولی در سال ۱۳۷۱ با هدایت آب شیرین «رودخانه بالخلو» به این دریاچه، نه تنها آب آن شیرین شده بلکه خاک ساحلی آن نیز خاصیت درمانی خود را از دست داده است.
دریاچه شورابیل به دلیل ویژگی های منحر به فرد خود به یکی از مراکز مهم تفریحی تبدیل شده است که دارای امکاناتی نظیر: شهربازی، قایقرانی، باغ وحش، هتل، پیست دوچرخه سواری و دو میدانی می باشد.
پوشش گیاهی و درختی: جگن، نی و جنگل کاری مصنوعی.
گونه پرندگان: آنقوت، اردک چشم طلایی، اردک تاجدار، باقرقره، باکلان کوچک، پلیکان خاکستری، چنگر، حواصیل، خوتکا، دراج، زنگوله بال، لک لک سیاه، غاز خاکستری، قرقاول، قو، کاکایی، مرغابی.
آبزیان: ماهی آزاد، ماهی قزل آلای رنگین کمان.

• دریاچه نئور

دریاچه نئور در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی جاده اردبیل به خلخال و در دامنه رشته کوه باغرو واقع شده است. این دریاچه با وسعت بیش از ۲۲۰ هکتار، شامل دو دریاچه کوچک و بزرگ است که در فصل بهار این دو به هم پیوسته و دریاچه ی واحدی را تشکیل می دهند. عمق دریاچه در زمان پرآبی به ۵/۵ متر می رسد ولی در کل میانگین عمق آن سه متر است.
سرچشمه اصلی دریاچه نئور، چشمه های متعدد کف دریاچه و اطراف آن و نیز بارش های مناسب جوی است که باعث بوجود آمدن این دریاچه با آب شیرین شده است. این دریاچه از جمله زیستگاه پرندگان مهاجر عبوری و نیز ماهی قزل آلای رنگین کمان به شمار می آید. ماهی های دریاچه پیش از زمستان و یخ زدن دریاچه، صید و جمع آوری می شوند و پس از زمستان دوباره ماهی های کوچک پرورشی در نئور رها می شوند که همین صید ماهی، باعث برگزاری هرساله مسابقه ماهیگیری در این دریاچه می شود.

پوشش گیاهی و درختی: آلاله، بابونه، بومادران، پنج انگشت، جگن، خاکشیر، گونه ای خوش واش یا دانه قناری، زنبق کوهی، سرخس، شبدر، شمعدانی وحشی، فرفیون یا شیرسنگ، کنگر، گل شیرمرغ، گیاه کلاه میرحسن، گونه ای کلاغک یا سرمه کلاغ، نعناع.
گونه جانوری: مار کوهستانی
گونه پرندگان: آنقوت
آبزیان: ماهی قزل آلای رنگین کمان، میگوی بومی، صدف های دوکفه ای، زالو، سخت پوست گاماروس، نرم تنان از دیگر گونه های آبزی دریاچه نئور به شمار می آیند.

محیط زیست > آب - همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی:

دریاچه پریشان یا فامور، در 15 کیلومتری جنوب خاوری شهرستان کازرون قرار داد

دریاچه پریشان یکی از زیباترین دریاچه‌های آب شیرین ایران است. این دریاچه به نام‌های مور، پریشان، شور، کازرون، یون، موز، توز، پریشم، فزشویه و فامور نیز شناخته شده‌است.

محیط زیست > آب - همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی:

دریا در معنی کلی، به آب بسیار که محوطه وسیعی را فرا گیرد و به اقیانوس راه دارد اطلاق می‌شود

دریا، پهنه بزرگی از آب شور است که با اقیانوس یا به عبارتی به آب‌های آزاد راه داشته ‌باشد. واژۀ دریا همچنین به برخی از دریاچه‌های بزرگ نیز اطلاق شده است مانند دریای خزر و دریای مرده (بحرالمیت).

در گویش فارسی دری افغانستان و تاجیکستان و دیگر نقاط آسیای‌ میانه واژه دریا به معنای رود بکار می‌رود. عمق دریاها مختلف و تغییر پذیر است و در بعضی نقاط بین 12،000 تا 15،000 متر می‌باشد.

ته دریاها مانند سطح زمین ناصاف و غیرمسطح است و در زیر آب دره‌هایی موجود است شبیه به دره‌هایی در کوه‌های بسیار مرتفع است و جزیره‌های کوچک و کم وسعت نیز قله‌های کوه‌های مرتفع زیر دریا هستند.

عنوان دریا معمولاً برای دریاچه‌های شور هم که فاقد مجرای خروجی طبیعی‌اند نیز استفاده می‌شود، مانند دریای خزر که دریاچه‌ای بزرگ است و دریاچه گالیله که یک دریاچه کوچک با آب شیرین و مجرای خروجی طبیعی است.

دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان و خلیج فارس و دریای عمان مهم‌ترین دریاهای ایران، هستند.