آبشار

مفدمه"

ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی، جهت ارتفاعات و بارش های جوی، حدود ۳۳۰ آبشار در سراسر کشور دارد. آبشارهایی که در این کشور وجود دارند به دو صورت فصلی و دایمی هستند. البته بسیاری از آبشارهای ایران همچون: اخلمده، افرینه، گنجنامه، نیاسر، شوشتر، بیشه، قره سو، سمیرم و تنگه واشی، قدمتی تاریخی داشته و از نظر جنبه های سیاحتی و اقتصادی مورد توجه پادشاهان و حاکمان وقت بوده است.

مهم ترین آبشارهای ایران عبارتند از: آسیاب خرابه،شلماش، آبشاربهرام بیگی بویراحمد، کنج بنار گچساران، مارگون، سی سخت، چگان، دو رود، آبشار تاف، آبشار شوی، خضر، کردعلی، تخت سلیمان، چم آو، گور گور، هریجان، آمل، ایج یا ده قلو، اسکندر، ماهاران، بی بی سیدان، آبشار شکرآب شمیرانات، وسون دربند، میگون، آبشار فصلی پیچ آدران، آبشاره دره عشق و آتشگاه.

در منطقه جنوب ایران آبشارها کوتاه تر و کم آب ترند و البته گنجینه ای ارزشمند برای ساکنان و مسافران این منطقه گرمسیر. آبشار «کِرون» در منطقه سرسبز رودان در استان هرمزگان، در کنار دیدنی های طبیعی، باغ های خرما و مرکباتش و دشت های سرسبز، یک گردشگاه مهم محلی را شکل داده. از بندرعباس باید راهی شهر رودان یا همان دهمبارز شوید و از آنجا هم راهی روستای «بادافشان» تا به آبشار برسید. آبشار «تِزرج» هم در جنوب غربی شهرستان حاجی آباد جزو آبشارهای محبوب مردم محلی است. در همین منطقه و در مسیر داراب، در 8 کیلومتری شهر «فدامی»، آبشار فدامی از آبشارهای معروف است.

«مارگون» آبشاری مشهور در مرز کهگیلویه و بویر احمد با استان فارس است، با بلندای 80 متر و عرضی که در ماه های پر آب به 90 متر هم می رسد. شاید به خاطر پیچ و تاب آبشارک های کوچک و بزرگی که مثل مار از صخره های بلند پایین می آید، این آبشار را «مارگون» نامیده اند. آبشاری که داخل تنگه ای عمیق با پوشش سبز و جنگلی می ریزد و به خاطر گونه های گیاهی و جانوری که در اطراف دارد، در فهرست آثار طبیعی ملی هم به ثبت رسیده.

 مارگون، اسمش را به روستای همسایه هم داده که حدود 15 کیلومتر با آن فاصله دارد. روستا در غرب شهرستان «سپیدان» (اردکان) است و از شیراز تقریبا 125 کیلومتر و از یاسوج هم حدود 60 کیلومتر راه دارید. از جایی که خودرو را پارک می کنید حدود 2 کیلومتر در مسیر سنگفرش شده و پلکانی پیاده بروید تا به زیر آبشار برسید.

این آبشار به واقع برازنده اسمش است؛ «شوی»، که در زبان محلی ساکنان منطقه «لطافت» معنا می دهد و وقتی از بلندای صخره ها پایین می ریزد، با آن درختان و سبزی هایی که در برش گفته اند، چهره ای لطیف از این منطقه ای کوهستانی می سازد. خیلی ها دوست دارند این آبشار زیبا را که در استان خوزستان قرار گرفته، بزرگترین آبشار ایران هم بنامند اما فعلا مرجع معتبری برای تایید این حرف نیست.

      

با آنکه طبیعت استان اصفهان به کویرهای زیبایش هم معروف است اما نباید فکر کنید که در این استان آبشارهای خنک و بلند نمی توانید پیدا کنید. آبشار «سمیرم» در 4 کیلومتری شرق سمیرم، این شهر کوهستانی و مرتفع ایران قرار گرفته و برای رسیدن به آنجا از مرکز استان باید حدود 150 کیلومتر رانندگی کنید. این آبشار با حدود 35 متر ارتفاع، در اعماق تنگه ای با صخره های ستبر قرار گرفته و طبیعت اطرافش هم تماشایی است. آبشار آب ملخ را هم با طبیعت جنگلی اش از دست ندهید. این آبشار در نزدیکی روستایی به همین نام در کیلومتر 45 جاده سمیرم به سنندج قرار گرفته.

آبشار تماشایی «ارنگه» یا «آدران» در جاده چالوس، «دوقلوی شیرپلا» شمیران، «تنگه واشی» در فیروزکوه، «ایگُل» و «لالون» در فشم، «خور» در کرج و «کرکبود» در طالقان از دیگر آبشارهای خنک استان های تهران و البرزند.

 استان سمنان با آن اقلیم متنوع و شگفت انگیزش، یک آبشار معروف و تماشایی هم دارد؛ دره «مپُجن» اسمش را به این آبشار هم داده که برای تماشایش باید از یک دره خنک و صخره ای عبور کنید. اگرچه این آبشار چندان بلند نیست، اما پر آب است و آنها که هوای خنک شدن در زیر ذرات ریز آب را در یک فضای غارمانند دارند، باید راهی آن شوند. از شاهرود تا آبشار حدود 35 کیلومتر راه دارید که 10 کیلومتری آخر مسیر از شهر مجن تا آبشار در میان یک طبیعت رنگارنگ طی خواهد شد.

کمتر آبشاری را می توان یافت که همچون «سنگان» در بهار پر آب باشند و در زمستان هم وقتی یخ می زند، برای یخ نوردان دیواره ای یخی بسازد. بهار که از راه می رسد این آبشار 50 متری استان تهران از خواب زمستانی بیدار می شود؛ آبشاری که از ذوب شدن یخچال های قله هایی مثل «چشمه شاهی» و «پهنه حصار» یکی از آبشارهای سرد و پر آب دماوند است.

 شلماش تنها یک آبشار نیست و مجموعه ای از 3 آبشار است که در تنگه ای باریک جریان دارند. برای دیدن ابهت و زیبایی این آبشار باید تابانه رفت و از آنجا هم حدود 50 کیلومتر مسیر پرپیچ و خم تا سردشت، از سردشت هم حدود 20 دقیقه راننندگی تا نزدیک آبشار. 

آوازه آبشار بلند «لاتون»، مسافران تالش و آستارا را در ماه های گرم به سمت شهر «لَوَندویل» و روستای «کوته کومه» می کشاند. زیبایی طبیعت سرسبز و جنگل های تالش زبانزد خاص و عام است و با داشتن آبشاری به بلندی و زیبایی «لاتون» تکمیل می شود. آبشاری که حدود 105 متر ارتفاع دارد و به همین دلیل بعضی آن را بلندترین آبشار ایران می دانند، هر چند اگر هم بلندترین آبشار ایران نباشد، بلندترین آبشار استان گیلان هست.

 در همسایگی شرق خراسان، آبشارهای بزرگ و کوچک تماشایی در محدوده استان گلستان و مخصوصا پارک ملی گلستان قرار دارند. یکی از زیباترین آبشارهای این استان «کبودوال» است. آبشاری که شاید خزه های پر رنگ دور و بر آن باعث شده، رنگ تیره و کبودی به چشم بینندگان بیاید و اینطور نام بگیرد. کبودوال در 4 کیلومتری جنوب شرقی شهر علی آباد قرار دارد و از کوه بلند هارون سرچشمه می گیرد، پایین می ریزد و در دل پارکی جنگلی به همین نام روان می شود.

در طول مسیر، آبشارهای کوچک و بزرگ با دریاچه های کوچکی در پای هر کدامشان شما را برای تنی به آب زدن و خنک شدن وسوسه می کند. سال گذشته سیل شدیدی در این منطقه جاری شد، به آبشار کبودوال خسارت های زیادی وارد کرد اما امسال خرابی ها بازسازی و آبشار آماده پذیرش مسافران از دور و نزدیک است.

 برای داشتن چنین تجربه هیجان انگیزی باید وارد جاده شوید، حدود 15 کیلومتر پس از پلور به «گزنک» و از آنجا هم بعد از حدود 5 کیلومتر به پل «وانا» در سمت راست جاده می رسید که راه رسیدن به روستای شاهداندشت است. برای رسیدن به پای شاه این دشت، باید فقط حدود یک ربع از میان کوچه های سنگفرش و قدیمی روستا پیاده روی کنید. آبشار «اِسپه او» در جنوب شرقی بهشهر هم، یکی از آبشارهای زیبای منطقه است که حدود 30 متر ارتفاع دارد و در میان درختان پنهان شده.

 آنها که هوای تماشای این آبشار بلند را دارند، باید یک پیاده روی سخت 4 ساعته کوهستانی را بر خودشان هموار کنند. اگر مسافر این آبشار هستید، از مسیر رشت، 13 کیلومتر مانده به شهر آستارا باید وارد شهر لوندویل شوید و سراغ خیابان آبشار را بگیرید تا در این مسیر پس از حدود 10 کیلومتر رانندگی، به روستای کوته کومه برسید. بعد هم حدود 8 کیلومتر پیاده روی در مسیری سربالایی که تا ارتفاع 770 متری بالا می رود.

در منطقه تالش آبشار دیدنی دیگری هم هست، «حَویق» که به زمرد حویق هم معروف است. حویق در 40 کیلومتری شمال شهر تالش است و فاصله این آبشار از شهر حویق 9 کیلومتر. آب آبشار حویق بسیار سرد است و در رودخانه اش می توانید ماهی قزل آلا هم ببینید.

 در مسیر شرقی شهر مشهد و در محدوده شهرستان کلات هم آبشارهای معروفی قرار دارند، مثل «آبگرم» و «قره سو» و «ارتکند» که در سفری به شرق مشهد می توانید سراغشان را بگیرید. آبشارهای «ایزی» در اسفراین «بید» در شمال سبزوار و «حمید» در بجنورد هم معروفترین آبشارهای خراسان شمالی هستند.

رشته کوه بینالود در فاصله مشهد و نیشابور با کوهپایه ها و دره های سرسبز، منطقه ای خوش آب و هوا را در شمال شرقی ایران پدید آورده است. این کوهستان باشکوه، آبشارهای فراوانی را سر و شکل داده که یکی از معروفترین شان آبشاری است در نزدیکی روستای «اخلمد» و به همین نام. در مسیر کوهستانی و سرسبز این آبشارها چندین آبشار می بینید که بلندترین شان بالای 40 متر ارتفاع دارند. برای گردش در میان این مسیر پر آبشار در خراسان، باید در جاده قوچان و حدود 4 کیلومتر بعد از چناران وارد یکی از فرعی های سمت چپ شوید تا به اخلمد برسید.

 «بیشه» زیبا، یکی دیگر از آبشارهای دیدنی لرستان است. بیشه، حدود 52 متر ارتفاع دارد و آبش از چشمه هایی تامین می شود که دائما در «اشترانکوه» در حال جوشیدن هستند، وقتی به پایین سرازیر می شود، به رودخانه سزار می ریزد و آخر سر هم به رود دز. آبشار تا روستای بیشه حدود یک کیلومتر فاصله دارد. البته در یک مسیر ناهموار و خاکی. به همین خاطر مقصد اول همین روستاست.

 با قطار یا خودرو شخصی می توان به بیشه و آبشار زیبایش رسید. علاوه بر این آبشارها، در غرب ایران آبشارهای تماشایی فراوانی پیش رویتان است: در استان لرستان؛ «آفرینه» در پل دختر، «نوژیان» و «وارک» در خرم آباد، «چکان» در «الیگودرز» و «سرکانه» در سپیدشت، در استان همدان آبشار گنجنامه، در استان چهارمحال و بختیاری، «دره عشق» در اردل، «آتشگاه» و «کُرودی کَن» در لردگان و «نیاکان» و «شیخ علیخان» در چلگرد و در استان ایلام هم «ماربره» در دره شهر و «خربزان» و «ماهوته» در آبدانان.

آب این آبشار از دل تونلی در دل یک کوه سنگی بیرون می آید و به رودخانه رودبار لرستان می ریزد و دست آخر هم به دز می پیوندد. این آبشار معروف حدود 50 کیلومتری شهر الیگودرز و در منطقه ای بنام «پشتکوه زلفی» قرار دارد و برای رسیدن به آن، باید از الیگودرز وارد جاده اصفهان شوید.

آبشار بلندبالای «گزو» دیگر آبشار معروف مازندران را می توانید در سوادکوه و فاصله شهرهای زیر آب و شیرگاه تماشا کنید. اگر وارد این مسیر شوید با یک تیر دو نشان می زنید؛ یک آبشار کوچکتر در مسیر رسیدن و بعد هم آبشار 70 متری گزو. در جاده فیروز کوه بعد از پلیس راه «پل سفید» در سمت چپ جاده وارد جاده «آزادمهر» شوید. در این مسیر به یک دوراهی می رسید که مسیر سمت چپ، مقصد شماست. غیر از این آبشارها در استان مازندران حدود 60 آبشار شناخته شده دیگر هستند، مثل «تنگه دَراسله» در سوادکوه، «آب مراد» در لاریجان، «آکاپل» در کلاردشت و «آب پری» در نور.

آسیاب خرابه
آبشار آسیاب خرابه با ارتفاع حدود ۱۰ متر و با مساحت محوطه ۲۰۰ متر مربع، در منطقه آذربایجان شرقیواقع شده است. این آبشار در ۲۷ کیلومتری هادی شهر و در نزدیکی نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان و نیز ۵ کیلومتری روستای منجن آباد در حاشیه رود ارس قرار گرفته است. سرچشمه اصلی این آبشار، کوه کیامکی در منطقه ارسباران می باشد. از نظر پوشش گیاه، در اطراف این آبشار، درختان انجیر رشد کرده اند، البته تمام سطح دیواره ها پوشیده از خزه و گیاهان آبزی است.

آبشار برنجه
آبشار برنجه یا آبشار تاف، یکی از آبشارهای فصلی و بسیار زیبای استان لرستان است که دارای ارتفاعی با طول حدود ۳۰۰ متر می باشد. این آبشار زیبا در نزدیکی روستاهای سرتنگ برزه و پیرامام در بخش زز و ماهرو از توابع شهرستان الیگودرز واقع شده است. دور بودن این آبشار از مناطق روستایی و شهر باعث شده تقریباً ناشناخته و بکر باقی بماند. بهترین مسیر دسترسی به این مکان زیبای گردشگری عبور از محور الیگودرز- شول آباد، فرعی پیرامام است. 
آبشار برنجه هرساله در اواخر زمستان و فصل بهار و با ذوب شدن برف های کوه برنجه دارای آب فراوان است، به همین دلیل این آبشار به ویژه در فصل بهار دارای طبیعتی فوق العاده ای می باشد.

آبشار وارگ
 یکی از زیباترین آبشارهای ایران در استان لرستان است که ازنوع آبشارهای دو قلو به شمار می آید. این آبشار در جنوب شرقی خرم آباد و در غرب گردنه نوژیان و نزدیک آبشار نوژیان واقع شده است.این آبشار پس از آن که از چشمه های بالای صخره سنگی سرچشمه می گیرد، اولین آبشار را به وجود می آورد و با طی فاصله ۱۵ متری، از صخره دوم نیز فرو می ریزد و آبشار دوم را پدید می آورد. 
حداکثر ارتفاع آبشار وارگ یا وارک، ۵۷ متر و عرض ۵۰ متر است که در فصل کم آبی، آبشار اول دارای ۷ متر با عرض حدود ۱۲ متر و آبشار دوم نیز دارای ۱۵/۵ متر و عرض ۵/۵۶ متر می باشد. از نظر پوشش گیاهی، اطراف آبشار وارگ پوشیده از درختانی چون بلوط، گلابی، زالزالکانجیر کوهی، چنار، انگور و انار است.