مواد تشکيل دهنده شورابه هاي دریاچه نمک

درياچه نمک بعنوان يکي از عظيم ترين معادن سطحي کشور به وسعت تقريبي 3000 کيلومتر مربع ، حدفاصل سه استان ، اصفهان ، قم و تهران قرار دارد.
تاکنون به شيوه هاي سنتي ، تنها از نمک طعات موجود در اين عرصه بسيار گسترده جهت مصارف صنعتي ، مورد استفاده قرار گرفته است. اين در حالي است که به استناد تحقيقات انجام گرفته در خصوص ترکيبات تشکيل دهنده نمکهاي درياچه ، موادي از قبيل سديم کلريد، سديم سولفات ، منيزيم کلريد و منيزيم سولفات از جمله بارزترين و مهمترين ترکيبات تشکيل دهنده اين منبع عظيم خدادادي به شمار مي آيد.

بنابراين باتوجه به اهميت مواد شيميايي نظير منيزيم بويژه در زمينه هاي مختلف صنعتي همچون داروسازي و صنايع فولاد ، تحقيقات گسترده اي در اين خصوص با همکاري شرکت ملي فولاد ايران انجام گرفت ، براساس دستورالعمل هاي تدوين شده در طرح تحقيقاتي ترکيبات شورابه هاي درياچه نمک ، ابتدا در عرصه 3000 کيلومتر مربعي درياچه ، نقاطي جهت نمونه برداري مشخص شد و باتوجه به ابزار و امکانات پيشرفت شرکت ملي فولاد ايران، سکوهاي بتني به فواصل چند کيلومتر از يکديگر در نقاط از پيش تعيين شد ه ، احداث گرديد و همزمان با آن ، عمليات حفاري و نمونه برداري انجام گرفت. نمونه ها را پس از کد گذاري به روش دقيق آناليز دستگاهي و آزمايشگاهي مورد آناليز ترکيبات شيميايي قرار گرفت و ميزان درصد منيزيم در هر نمونه مورد بررسي و تحليل واقع شد.

منيزيم از نظر فراواني هشتتمين عنصر در قشر خارجي زمين به شمار مي آيد و اغلب اين فلز ، بصورت ترکيبهاي محلول در آب درياها و يا بصورت سنگ معدن منيزيم کلريد ، در طبيعت يافت مي شود . ميزان منيزيم استحصالي از آب دريا تنها 2/0 تا 3/0 درصد مي باشد. نتايج حاصل از تحقيقات انجام گرفته پيرامون ترکيبات منيزيم درياچه نمک ، ميز ان منيزيم استحصالي را 35 تا 50 برابر منيزيم آب دريا ( يعني 10 تا 7/14 درصد ) نشان مي دهد. بنابراين شورابه هاي درياچه نمک يکي ازغني ترين معادن و منابع عظيم توليد منيزيم به شمار مي آيد. علاوه بر اين مزيت استحصالي منيزيم درياچه نمک از لحاظ اقتصادي حتي قابل مقايسه با منيزيم حاصل از آب دريا نمي باشد و از هر 100 کيلوگرم نمک ، 10 تا 14 کيلوگرم منيزيم بدست مي آيد.

تالاب کجی نمکزار

تالاب کجی در موقعیت جغرافیایی E595620 و N320612 در استان خراسان جنوبی قرار دارد. تالاب کجی و دریاچه نمک در شمال غربی روستای چاه دراز و در 75 کیلومتری شهرستان نهبندان و در حاشیه محور ارتباطی بیرجند به زاهدان قرار گرفته است. وسعت تالاب 22765 هکتار است. این تالاب یک پدیده منحصر بفرد در شرق کشور است. با توجه به آبگیری خوب تالاب در سال 1389، 14 گونه پرنده آبزی و کنار آبزی از قبیل مرغابی سرسبز و فلامینگو به این تالاب مهاجرت کرده اند. از پرندگان بومی منطقه میتوان به زاغ بور، هوبره و عقاب طلایی، از خزندگان میتوان به مار قیطانی، مار شتری، مار پلنگی و تیر مار و بزمجه بیابانی اشاره کرد.

حاشیه تالاب زیستگاه 14 گونه پستاندار از قبیل، خرگوش، روباه، کفتار، گرگ، پایکا، پامسواکی،زرده بر و تشی است. آب تالاب به واسطه املاح معدنی موجود در آن دارای خواص درمانی برای بیماریهایی نظیر آرتروز، رماتیسم و بیماریهای مفاصل است.

تالاب زیبای کجی نمکزار نهبندان با 22 هزار هکتار وسعت یکی از مناطق گردشگری خراسان جنوبی است که با وجود خشکسالی های پیاپی همچنان زنده است. تالاب کجی نمکزار، شوره زاری وسیع است که به دلیل پایین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف محل تجمع زهاب منطقه است. این پدیده با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و مامن زندگی پرندگان و حیوانات زیادی است. هر چند در سال های اخیر به دلیل خشکسالی از میزان آب تالاب کاسته شده ولی به طور کلی در فصول پاییز و زمستان همواره آب دارد و محل امنی برای پرندگان مهاجر آبزی محسوب می شود.

این قابلیت باعث شده است هر سال تعداد زیادی از پرندگان مهاجر چون اردک سرسبز، کشیم گردن سیاه، حواصیل خاکستری، سلیم طوقی و غیره به این پناهگاه مهاجرت کنند زیرا در آن پوشش گیاهی مناسب برای تخم گذاری پرندگان وجود دارد.

کویر نمک استبرق، شهر بابک

کویر نمک استبرق در موقعیت جغرافیایی N295525 E550515 در استان کرمان واقع است. کویر استبرق بیش از 200 سال پیش دریاچه کم عمقی بوده که به دلیل تغییرات اقلیمی خشک شده است و در حال حاضر شرایط کویری به خود گرفته است. این کویر در 16 کیلومتری جنوب شهربابک، در محدوده روستای استبرق قرار گرفته است و جالب آنکه در فاصله 2 کیلومتری از  آن آب شیرین و گوارا، تفاوتی جالب را برای گردشگران رقم می زند. به نظر می رسد این دریاچه ادامه ناپیوسته کفه نمک سیرجان باشد. ارتفاع کویر از سطح دریا در حدود 1754 متر است و گستره ای شمالی جنوبی دارد. طول کویر در حدود 4 کیلومتر و عرض آن در بیشترین حالت 1.5 کیلومتر است. به دلیل وجود دیواره ای طبیعی در سمت شرق کویر، سیلابهای فصلی و هرزآب های ورودی از شمال و جنوب کویر در این مکان جمع شده و به دلیل شوری خاکهای بالا دست حالت کویری و نمکزار به این منطقه داده است. از ارتفاعات مهم این منطقه می توان به کوه کلاغون در 8 کیلومتری شمال شرقی و هفت کوه در 16 کیلومتری شرق آن اشاره کرد.

پوشش گیاهی

در داخل کویر استبرق هیچ گونه پوشش گیاهی قابل مشاهده نیست. تنها در حاشیه کویر گیاهان هالوفیت و شور پسند همچون اشنان و گز قابل مشاهده هستند. در خارج از منطقه کویر در زمینهایی که شوری خاک کمی کاهش می یابد می توان پوشش گیاهی شامل تاغ، گون، اسفناج وحشي، تره تيزك، كاكوتي، فرفيون، گل گندم، شقايق كوهي، انغوزه، زنبق صحرايي، مليكا، خارشتر، كلاه ميرحسن، كاروانكش، افدرا، اسكنبيل، تاغ، قيچ، پرند، گز، گل كتاني، بابونه اي، شب بوي صحرايي، تلخك، اسفند ، علف شور، كلپوره، شيرينک مشاهده کرد. همچنین در حاشیه کویر نخلستانهای فراوانی قابل مشاهده است.

دسترسی

دسترسی به این کویر از طریق جاده ارتباطی شهرستان شهر بابک به روستای استبرق (مزرا)  امکانپذیر است.

دریاچه نمک سلکنون

دریاچه نمک سلکنون در موقعیت  جغرافیایی N3408 و E5448  در استان اصفهان، در جنوب کویر بزرگ مرکزی ایران و در شمال شرقی روستای مصر واقع شده است. منبع تامین آب نمک این دریاچه ،پسابهای کشاورزی روستای امیرآباد در جنوب روستای مصر است که در نزدیکی روستای مصر وارد زمین می شود و به صورت چشمه آب در نیزار مصر از زمین خارج شده و مجددا وارد زمین می شود ور در نزدیکی دریاچه از زمین خارج شده و پس از عبور از خاکهای شور وارد این دریاچه می شود. علت نامگذاری منطقه به سلکنون سیل عظیمی بوده است که در سال 1355 در منطقه مصر جاری شده و در این نقطه دریاچه بزرگی ایجاد کرده بود. در اصل این منطقه سیل کنون بوده است که در گذر زمان و برای سهولت در تلفظ به سلکنون تغییر یافته است. در حاشیه شمالی این منطقه ماسه های روان با پوشش گیاهی غنی از گیاهان ماسه پسند به چشم میخورد. در این منطقه به دلیل بکر بودن و سختی دسترسی حیات جانوری غنی است. از جمله حیات وحش این منطقه میتوان به انواه آگاما و جکو، روباه شنی، گربه شنی، پا مسواکی، جرد، جربیل، بزمجه بیابانی و... اشاره کرد.

برای رسیدن به دریاچه نمک سلکنون باید از روستای مصر به سمت شمال حرکت کرد. بعد از گذر از روستای فرحزاد، وارد دو راهی چال سلکنون شد و پس از طی مسافتی در حدود 3 کیلومتر وارد دو راهی دریاچه چال سلکنون شد. در این قسمت باید از چند تل شن عبور کرد. پس از عبور از دیواره شنی دریاچه نمک سلکنون و تخت عباس در قسمت شرق قابل رویت هستند. مسیر را به سمت شمال شرقی و سپس از حاشیه جنوبی تخت عباس به سمت شرق ادامه دهید تا پس از طی 2 کیلومتر  به دریاچه نمک سلکنون برسید. شایان ذکر است زمینهای این دریاچه باتلاقی بوده و حرکت با خودروهای 4wd بر روی آن باید با در نظر گرفتن جوانب احتیاط همراه باشد.  جنس خاک دریاچه از نوع خاکهای رسی قلیایی بوده که توسط نمک پوشیده شده است.

دریاچه نمک آران و بیدگل

دریاچه نمک آران در فاصله 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان آران و بیدگل واقع است . این دریاچه از غرب به کوههای سفیدآب و سیاه کوه و منطقه پارک ملی کویر , از شمال و غرب بخ کویر مسیله و از جنوب به کویر مرنجاب و بند ریگ محدود است . وسعت این دریاچه در حدود 647 کیلومتر مربع می باشد . این دریاچه شکلی شبیه به یک مثلث دارد که راس آن به سمت شمال است . طول قاعده این مثلث 65 کیلومتر و ارتفاع آن 68 کیلومتر می باشد . زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلابها و ابهای سطحی در طول قرنها پدید آمده است . عمق نمک این دریاچه بین 5 تا 54 متر متغیر است که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند .

با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه , نمکهای موجود کرت بندی های زیبایی به شکل پلی گن تشکیل می دهند که دیدن مناظر آن خالی از لطف نیست .
زمینهای اطراف این دریاچه بشدت باتلاقی می باشند که وسعت باتلاقها در منطقه غرب دریاچه به مراتب وسیعتر از مناطق دیگر آن است . از جمله مناطق باتلاقی این دریاچه می توان به حوض قیلوقه در شرق و یا باتلاق دو کویری در منطقه جنوب شرقی دریاچه اشاره کرد .
از جمله مناطق دیدنی این دریاچه جزیره سرگردان می باشد که در قسمت جنوبی جزیره واقع است . ارتفاع متوسط دریاچه نمک از سطح دریا 707 متر می باشد . قسمتهای شمالی دریاچه از ارتفاع کمتری برخوردار هستند .

دریاچه نمک آران در اکثر ماه های سال خشک و پوشیده از نمک است . در ماه های بارندگی ارتفاع آب این دریاچه در بعضی از مناطق به 2 سانتی متر میرسد ولی پس از تابش خورشید به سرعت تبخیر می شود . رودهای مهمی که به این دریاچه وارد می شوند در سمت شمال و مغرب قرار دارند و عبارتند از: رود شور، رود کرج، جاجرود، حبله رود و قره سو. مهمترین ترکیباتی که در دریاچه ی نمک وجود دارد عبارتنداز: کلرید سدیم،سولفات سدیم، کلرید منیزیم، سولفات منیزیم و ...
جهانگردان زیادی به نام این دریاچه اشاره کرده اند که از آن جمله می توان به مارکوپلو , لرد کرزن و ... اشاره کرد .

راه های ورود به دریاچه :
دو راه برای ورود به دریاچه وجود دارد . راه اول , در مسیر آران به مرنجاب پس از طی مسافتی در حدود 35 کیلومتر به دو راهی دریاچه نمک می رسید .
مسیر دوم , پس از عبور از کاروانسرای مرنجاب و طی مسافتی در حدود 10 کیلومتر به دو راهی چاه سکن می رسید که با انتخاب مسیر سمت دریاچه می توان وارد دریاچه شد . لازم به ذکر است که زمینهای اطراف دریاچه بشدت باتلاقی هستند . با این وصف رانندگی در خارج از این دو مسیر می تواند مشکل آفرین باشد . آخرین تلاش گروه برای ورود به دریاچه از مسیر حوض قیلوقه , پس از فرو رفتن 4 خودرو در باتلاق بدون نتیجه پایان یافت .